Zastanawiając się dziś nad ludzką skłonnością do przemocy, Armstrong przytacza słowa Chrisa Hedgesa, korespondenta wojennego „New York Timesa”: „Wojna sprawia, że świat staje się zrozumiałym, czarno-białym obrazem, na którym są «oni» i jesteśmy «my». Jest ona stanem zawieszenia myśli, szczególnie samokrytycznych. Wszystko jest nieważne w obliczu wspólnego wysiłku. Jesteśmy jednym. Większość z nas chętnie akceptuje wojnę, dopóki jesteśmy w stanie objąć ją systemem wierzeń, który przedstawia wynikające z niej cierpienie jako konieczność do osiągnięcia wyższego dobra, ponieważ istoty ludzkie nie poszukują wyłącznie szczęścia, ale też sensu. Tragiczne jest jednak to, że wojna to niekiedy najpotężniejszy środek w ludzkiej społeczności uniemożliwiający odnalezienie sensu”. Keep Reading →
Grzegorz Tomicki: Być jak John Irving
Te jego uparte, konsekwentne powtórki wersów w Pośpiechu. Słowa łączą się w pary i tańczą ze sobą, ale nie tak jak w polonezie, jedna para za druga, tylko w kółko. Lekki zawrót głowy. Tym bardziej, że pary te rozłączają się nagle i mieszają z partnerami obok. Myślałeś, człowieku, że złapałeś już znaczenie za nogi, a ono jest raptem inne, fajna ta orgia.
Janusz Rudnicki
Keep Reading →
George Orwell: Rok 1984
Wiadomość o czytaniu Orwella w USA jest pocieszająca. Wynika z niej, że trzeba powrócić do starych przestróg, jeśli nie chcemy, aby pokonały nas fabuły, które spełniają się dlatego, że ich nie doczytaliśmy. Ta sama wiadomość ma jednak w sobie coś niepokojącego. Brakuje w niej zapowiedzi nowego odczytania. A stare – czyli antytotalitarne – jest anachroniczne. Jeśli czytamy „1984”, aby wzmocnić w sobie nienawiść do Wielkiego Brata, wpadamy w jego objęcia. Jeśli czytamy powieść, aby utwierdzić się w przekonaniu, że kłamstwo jest tylko po stronie władzy, pogłębiamy degradację języka. Jeśli czytamy „1984”, sądząc, że ludzie powinni pamiętać co innego, niż nakazuje władza, marzymy w istocie o tym samym co ona. Keep Reading →
Jacek Gutorow: Życie w rozproszonym świetle. Eseje
Życie w rozproszonym świetle Jacka Gutorowa niewiele ma wspólnego z drętwymi akademickimi dysertacjami, traktowanymi przez ich autorów jako zawodowy obowiązek czy stopnie do naukowej kariery, nie zaś wyraz ich fascynacji, którymi pragną podzielić się z czytelnikami. To książka pasjonata o autentycznych poznawczych ambicjach i niepohamowanych skłonnościach do wykraczania poza myślowe schematy, które stoją nam na przeszkodzie do krytycznego oglądu samych siebie i świata. To samo można powiedzieć o bohaterach pomieszczonych w książce szkiców. Keep Reading →
John Irving: Aleja tajemnic (Wszyscy jesteśmy inni)
Irving John – Aleja tajemnic
Kiedy w młodości przeczytałem Świat według Garpa Johna Irvinga, miałem z tą książką pewien problem. Ściślej mówiąc, nie tyle z samą książką – lekturą byłem po prostu zachwycony – ile z jej klasyfikacją. Otóż wzorem starszych posługiwałem się wówczas poczciwym i na pozór genialnym w swej prostocie podziałem na literaturę wysoką (czyli tzw. ambitną) i popularną (czyli niby niską vel brukową, trywialną, tandetną, jarmarczną, straganową, wagonową czy jak ją tam jeszcze kiedyś słusznie albo i niesłusznie zwano). Keep Reading →
Roman Honet: Rozmowa trwa dalej
O nowej serii Biura Literackiego „Wiersze podróżne” można by pomyśleć, że została skrojona pod możliwości przerobowe współczesnego internauty. Nie znam najnowszych danych, ale ten osobliwy rodzaj czytelnika nie jest podobno w stanie przyswoić kilku akapitów naraz. I to nieprzesadnie długich. Do dalszej lektury nie staje mu już ani koncentracji, ani woli, ani nawet miejsca na dysku twardym mózgownicy, że o ambicjach poznawczych czy potrzebach estetycznych nie wspomnę. Keep Reading →
Elif Shafak: Uczeń architekta
„Uczeń architekta” Elif Shafak zaczyna się jak baśń o chłopcu, słoniu, piratach i księżniczce, rozwija jak dramat polityczny, powieść przygodowa i romans w jednym, kończy zaś jak uniwersalna przypowieść u ludzkim losie. Wciągająca fabuła książki nie jest bynajmniej celem samym w sobie. Autorka rzutuje w przeszłość – a może po prostu wskazuje na ich ponadczasowość – całkiem współczesne problemy, wynikające ze zderzenia kultur, żądzy władzy, różnic klasowych, pomieszania dogmatów religijnych z realiami doczesnego życia, sprzeczności interesów indywidualnych i grupowych, nieustannej skłonności człowieka do przemocy, heterogeniczności ludzkiej psychiki itp. Keep Reading →
Jerzy Pilch: Drugi dziennik. 21 czerwca 2012 – 20 czerwca 2013
Wstyd powiedzieć, kupiłem Pilcha za 6,99. W supermarkecie. Nie tyle może samego Pilcha, ile jego Drugi dziennik, ale bojaźń i drżenie prawie to samo. Bo jakże to? Taka literatura przy mydle powidle? Przy 10 niezawodnych sposobach na powiększenie członka? Za bezdurno? Gdyby wzięli choć 14,99, ale nie chcieli. Prawdę mówiąc, bałem się nawet targować. A nuż by jeszcze z ceny spuścili! W pierwszej chwili nie chciałem nawet brać. I za pierwszym podejściem rzeczywiście nie wziąłem. Odmówiłem niczym kieliszka, niby fajka, niby bolka i lolka – duży żal, ale jaka radocha z samodyscypliny! Jaki triumf woli! Jaki hołd oddany Prawu, Sprawiedliwości! Keep Reading →
Rozplątywanie wełny (Miljenko Jergović: Drugi pocałunek Gity Danon)
Swój wstęp do Literatury ustnej (zbiór przekładów z „Pamiętnika Literackiego”) redaktor tego tomu Przemysław Czapliński rozpoczyna pouczającą anegdotą. W lecie 1935 roku do wsi Obrov niedaleko miasteczka Bijelo Polje na terenie dzisiejszej północno-wschodniej Czarnogóry przybywają dwaj amerykańscy filologowie – profesor Milman Parry i jego asystent Albert Lord. Udają się do bośniackiego pieśniarza ludowego Avdo Medjedovića, którego występ-opowieść zamierzają nagrać na aluminiowych płytkach za pomocą specjalnie na tę wyprawę skonstruowanego aparatu. Keep Reading →
Historia powtórzeń (Darek Foks: Historia kina polskiego)
Na Historię kina polskiego Darka Foksa składają się dwa motta, jedenaście krótkich rozdziałów i zakończenie zatytułowane – jakżeby inaczej – Zamiast zakończenia. Całość dopełniają czarno-białe fotografie, na których człowiek-pies (człowiek z głową psa, ewentualnie pies z ciałem człowieka wchodzi w rolę reżysera filmowego.
Ze względu na to, że środkowa części książki, czyli tychże jedenaście rozdziałów, wielu czytelnikom może wydać się nader enigmatyczna – w każdym razie jeśli chodzi o intencje autora i ogólną wymowę – tym bardziej zarówno motta, zdjęcia, jak i zakończenie dodane zamiast zakończenia wydają się ważne. Keep Reading →
Zadura jak Zadura (Bohdan Zadura: Już otwarte)
Piotr Śliwiński pisał swojego czasu: „Kiedy Bohdan Zadura, jeden z naszych najwybitniejszych poetów, wchodzi do pociągu, to pociąg nie zmienia się w wehikuł czasu ani nie staje się maszyną do produkcji metafor, lecz pozostaje mniej więcej pociągiem. W przedziale cztery kobiety, plastikowa klatka na zwierzątko, dzieciak, mężczyzna, jakby nie działo się nic nadzwyczajnego. Tymczasem w wierszach Zadury chodzi o to «mniej więcej» i «jakby nic»”. Keep Reading →
Rekonstrukcja zabijania (Michał Olszewski: Najlepsze buty na świecie)
Najlepsze buty na świecie to zbiór reportaży o współczesnej Polsce, pisanych i publikowanych w „Gazecie Wyborczej” i „Tygodniku Powszechnym” (poza tekstem tytułowym, który w książce ukazuje się premierowo) w ciągu ostatnich jedenastu lat. Zostały one ułożone w pięć głównych rozdziałów, w których związano ze sobą teksty dotyczące takich tematów jak: księża (pedofilia, kryzysy wiary, patologie instytucji Kościoła); zagrożenie zdrowia i życia, na które nieustannie narażani są – i pozostawiani sobie samym – najbiedniejsi; kwestia relacji polsko-niemieckich (gastarbeiterzy, wysiedleni); więzienia i więźniowie, osoby zmuszone korzystać z pomocy socjalnej (mity o resocjalizacji a rzeczywistość); Holokaust (bardziej lub mniej oczywiste wynaturzenia związane z polityką historyczną i świadomością historyczną, rozmaite traumy i ich konsekwencje). Keep Reading →
Dionisios Sturis na wyspie Man (Dionisios Sturis: Gdziekolwiek mnie rzucisz. Wyspa Man i Polacy)
Książką Gdziekolwiek mnie rzucisz. Wyspa Man i Polacy. Historia splątana Dionisios Sturis – urodzony w Grecji polski dziennikarz i reporter, obecnie pracujący w Radiu TOK FM – dowodzi, że aby dotrzeć do miejsc nieznanych, nieodkrytych, a nawet cokolwiek egzotycznych, niekoniecznie trzeba wybierać się hen za ocean. Znaleźć je można choćby w Europie – i to całkiem blisko.
Wyspa Man to niewielki skrawek lądu na wschód od Irlandii. Jak mówi jedna z bohaterek książki, „połowa ludzi w Anglii nigdy o niej nie słyszała i jakoś żyją – mylą Isle of Man z Isle of Wight. A co dopiero w Polsce”. Keep Reading →