Orhan Pamuk: Dom ciszy

Choć Pamuk cały czas pozostaje w kręgu tureckich „przeklętych problemów”, za każdym razem zaskakuje. Tym razem opowiada ściszonym głosem o pożegnaniu młodości.

Akcja ogniskuje się wokół siostry i dwóch braci przyjeżdżających na wakacje do babki mieszkającej w starym drewnianym domu na prowincji. Sielska atmosfera lata – ostatniego, jak można się domyślać, nim bohaterowie poznają smak dorosłych rozczarowań – podszyta jest niepokojem. Kładą się na niej cieniem polityczne i ekonomiczne konflikty, a przede wszystkim – ponura rodzinna tajemnica.

Wraz z bohaterami Pamuka trafiamy do środowiska złotej młodzieży spędzającej czas na alkoholowo-narkotycznych zabawach i szaleńczych nocnych wyścigach samochodowych. Pamuk portretuje swych bohaterów bez złośliwości. W głupich wybrykach, ekscesach małpiego rozumu jest niewinność, którą wkrótce utracą. Jednocześnie pisarz stara się wejść w skórę tego, kto stoi z boku paczki i poczuciem intelektualnej wyższości rekompensuje sobie niedostatek pieniędzy, witalności, brawury. Przenikliwie opowiada o młodzieńczym dramacie niedopuszczenia.

Pisarz sięga do wyjątkowo gorącego okresu nawet jak na tureckie standardy. Akcja powieści rozgrywa się w lecie 1980 r. w kraju stojącym w rozkroku między ZSRR i USA. Miesiąc później dojdzie do wojskowego zamachu stanu Kenana Evrena, który zapobiegł eskalacji terroryzmu (prawicowego i lewicowego) i rozlaniu się fali fundamentalizmu religijnego.

Ale choć wśród młodych bohaterów Pamuka są „komunistka”, członek prawicowej bandy i chłopak marzący o wyjeździe do USA, ich polityczne sympatie okazują się jedynie maskami skrywającymi rany młodzieńczej wrażliwości. Pamuk korzysta z przywileju, który daje sztuka – nie patrzy z góry, nie ocenia, nie odgradza się. Wchodzi w duszę każdego bohatera po kolei. Także ziejącego nienawiścią chłopca, który mógłby stać się terrorystą. Nie dostrzega w nim wroga, ale „skrzywdzonego i poniżonego”.

Juliusz Kurkiewicz: „Gazeta Wyborcza”


Dom ciszy to jedna z najwcześniejszych powieści Orhana Pamuka, powstała w 1983 r. Poznajmy początki pisarza i są one, trzeba przyznać, imponujące. To nie jest jeszcze powieść na miarę Nazywam się Czerwień czy Śniegu, ale obraz Turcji od początku XX w. po lata 80. okazuje się sugestywny, podobnie jak postacie, a sam pomysł narracyjny – dobrze przeprowadzony. Pamuk opowiada sagę rodzinną z punktu widzenia poszczególnych postaci. Ta książka jest jeszcze dosyć tradycyjna w porównaniu chociażby z późniejszym, niezbyt udanym Nowym życiem. Pamuk, jak widać, należy do pisarzy poszukujących nowych form, którzy się ciągle rozwijają. Opowiada zaś we wszystkich książkach z grubsza o tym samym – o tureckiej historii, o chorobach i kompleksach dręczących mieszkańców tego kraju.

Justyna Sobolewska, „Polityka”


Jak twierdzi Orhan Pamuk, młodzi ludzie ze wszystkich jego książek najbardziej lubią Dom ciszy: „Może dlatego, że zawarłem w tej powieści cząstkę mojej własnej młodości, mojego ducha… Każdy z młodych bohaterów był mną. W każdej z postaci przedstawiłem inne oblicze młodości”.

Choć niektórzy krytycy dopatrują się w tej powieści cech poetyki postmodernistycznej (wielość narratorów, różne punkty widzenia), to podobieństwa są raczej powierzchowne. Dom ciszy to w gruncie rzeczy klasyczna powieść realistyczna. Na tle konkretnej społeczno-politycznej sytuacji Turcji ukazani się bohaterowie z krwi i kości, pełni życia, ambicji i wewnętrznych rozterek. Ich buzujące, choć rzadko wprost ujawniane emocje są głównym przedmiotem zainteresowania pisarza – i zapewne jednym z zasadniczych powodów czytelniczego zainteresowania. Czy jest bowiem coś równie zajmującego i tajemniczego niż ludzkie uczucia?

Jeśli ktoś jeszcze nie zaczął swojej przygody z pisarstwem tego autora, to proponuję zacząć właśnie od Domu ciszy. Czyli od trzęsienia ziemi, jak by powiedział pewien znany reżyser. A czy dalej napięcie będzie rosnąć, to już zależy od tego, kto, kiedy i jaką książkę Pamuka weźmie albo do ręki.

Grzegorz Tomicki


Autor: Orhan Pamuk
Tytuł: Dom ciszy
Tytuł oryginału: Sessiz Ev
Przekład: Anna Akbike Sulimowicz
Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie
Miejsce i data wydania: Kraków 2009
Stron: 406
ISBN: 9788308043127

Dzieje jednej rodziny na tle burzliwej dwudziestowiecznej historii Turcji. Latem na początku lat osiemdziesiątych troje wnuków odwiedza dziewięćdziesięcioletnią babkę, która mieszka w starym rozsypującym się domu na prowincji. Dom, pełen dziwnej ciszy, kryje wiele rodzinnych sekretów, mających swój początek kilkadziesiąt lat wcześniej, kiedy Fatma przybyła do małego miasteczka ze Stambułu ze swoim mężem. Zafascynowany zachodnią kulturą lekarz-ateista marzył, że pisana przez niego i ostatecznie nigdy nieukończona wielotomowa encyklopedia, zbierająca całość ludzkiej nauki i doświadczenia, oświeci zabobonne umysły tureckiego ludu…
Nota wydawcy



Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *