Jonathan Safran Foer: Wszystko jest iluminacją

Jonathan Safran Foer: Wszystko jest iluminacją

Młody Amerykanin Jonathan Safran Foer przyjeżdża na Ukrainę, aby odnaleźć rodzinne korzenie i własną tożsamość. Pomaga mu w tym miejscowy domorosły tłumacz i jego udający niewidomego dziadek. Dziadek robi za kierowcę, wnuczek marzy tylko o tym, aby zamieszkać w Ameryce, zaś Amerykanin jest nieustannie konfrontowany ze światem, który jawi mu się jako efekt wielopiętrowych, zniekształcających narracji.

Wszystko jest iluminacją to powieść drogi, w której – zgodnie z gatunkową formułą – wszyscy bohaterowie podlegają wewnętrznym przemianom. Przemiany te jednak dość znacząco odbiegają od oczekiwań odbiorcy. Trzeba przyznać, że Foer potrafi zaskakiwać. Jego nieokiełznana inwencja językowa i fabularna wydaje się zarazem tyleż zupełnie spontaniczna, co dopracowana w najdrobniejszych szczegółach. Rzadki dar.

Grzegorz Tomicki

Wydawałoby się, że powieść Jonathana Safrana Foera o poszukiwaniu rodzinnych korzeni zaświadcza o beznadziejności takiego przedsięwzięcia. Ale tak nie jest, gdyż równolegle z opowieścią o wizycie pisarza na Ukrainie w 1997 roku rozwija się sięgająca XVIII wieku opowieść z życia żydowskiego miasteczka, z którego pochodzili przodkowie Foera. Tego miasteczka już nie ma, ale Foer-pisarz tę miejscowość wskrzesza, tworząc swoją fikcyjną opowieść. Historia unicestwiła mu krewnych, zabrała rodzinne strony; literatura, nie cierpiąc pustki, wszystko to zwraca w przemienionej postaci – snów, legend i mitu. Tym samym, czytając wielojęzyczną powieść Foera, stajemy się świadkami przemiany rzeczywistości w fikcję.

Jak było naprawdę, przestaje być ważne, bo jest wiedzą nieosiągalną. W relacjach zapisanych w powieści Wszystko jest iluminacją powtarzają się charakterystyczne dla języka tej książki sformułowania: „ktoś coś zrobił albo i nie zrobił, coś się wydarzyło albo i nie wydarzyło”. Jak jest, pozostanie tajemnicą. Pustym polem, na którym siać będzie literatura przekładająca ciszę na słowa.

Jerzy Jarniewicz, „Gazeta Wyborcza”

Autor: Jonathan Safran Foer
Tytuł: Wszystko jest iluminacją
Tytuł oryginału: Everything Is Illuminated
Przekład: Zbigniew Batko
Wydawca: Wydawnictwo W.A.B.
Miejsce i data wydania: Warszawa 2017
Stron: 384
ISBN: 978-83-280-4417-3